|
|
|
Over het Haags
| Waar wordt Haags gesproken |
Den Haag, Rijswijk, Zoetermeer, Scheveningen |
| Het Haags is officieel in: |
Nergens |
| Aantal moedertaalsprekers: |
Rond de 200.000 sprekers |
| Eigen benaming: |
Ut Haags diâhlek |
Alfabet: |
Latijns |
| Aantal letters in het alfabet: |
26 |
Regulering:
(Van spelling, etc.) |
Ut Groen-Geile Boekie |
| Taalfamilie: |
Indo-Europees
------> Germaans
------> West-Germaans
-------------> Nederlands
-----------------------> Haags |
| Haags is sterk verwant aan: |
Nederlands, Limburgs, Engels, Nedersaksisch, Fries, Schots, Afrikaans. |
| Haags is in mindere mate ook verwant aan: |
Deens, Zweeds, IJslands, Faeröers, Noors, Gothisch. |
| Haags is een verre verwant van: |
Russisch, Latijn, Grieks, Iers, Perzisch, Hindi, Armeens, Litouws. |
Inleiding
Het Haags is het dialect van de mensen in de autochtone volksbuurten van Den Haag. Wat zinsbouw en grammatica betreft is het Haags vrijwel hetzelfde als het standaard-Nederlands. Toch is het Haags direct te herkennen aan zeer typische en zeer nadrukkelijk uitgesproken klanken. In heel Nederland zal men direct een Hagenees herkennen aan die klanken. Dat komt mede door het gebruik van het Haagse dialect in populaire cultuuruitingen die in heel Nederland bekend zijn geworden, zoals de typetjes Jacobse en van Es van van Kooten en de Bie, cabaretier Harrie Jekkers, zanger Harry Klorkestein (Oh, oh Den Haag), Henk Bres (voormalig deelnemer aan debatprogramma het Lagerhuis en nu gemeenteraadslid voor de PVV) en natuurlijk de stripreeks Haagse Harry van de te jong overleden Marnix Rueb. |
 Spelling
De spelling van het Haags is vastgelegd in Ut Groen-Geile Boekie (Het Groen-Gele Boekje), een persiflage van Het Groene Boekje waarin de spelling van de Nederlandse taal is vastgelegd. Groen en Geel zijn de stadskleuren van Den Haag. Het Haags wordt geheel fonetisch geschreven, dat wil zeggen: je schrijft het precies zoals je het uitspreekt.
Enkele typisch Haagse klanken:
De ij en ei worden een è: blijf --> blèf
De lange e wordt een ei: vlees --> vleis
De au, auw, ou en ouw worden een âh: kap nou --> kap nâh
Een er aan het eind van een woord wordt ook âh: rechter --> rechtâh
Een r na een korte klank wordt een g: kort --> kogt
De oo wordt een au wanneer deze lang uitgesproken wordt : oog --> aug
De oor wordt een oâh : moord --> moâhd
De oe wordt een korte o voor een t: moeten --> motten
De oe wordt een oeâh voor een r: moer --> moeâh
In andere gevallen blijft de oe hetzelfde: vroeger: --> vroegâh
De ui wordt ruwer uitgesproken, van achter uit de keel.
De onbeklemtoonde e verandert in uh, evenals een onbeklemtoonde en: tegenstemmen --> teiguhstemmuh
De b wordt op het eind van een woord of lettergreep een p: ik heb --> ik hep
De ch wordt een g: Utrecht --> Utreg
De combinatie mt aan het eind van een werkwoordsvorm wordt mp: hij droomt --> hè draump.
De t vervalt vaak aan het eind van een woord na een andere medeklinker: hij bakt --> hè bak.
De verkleinuitgang je wordt ie: boekje --> boekie
De verkleinuitgang tje wordt tsje: patatje --> patatsje
Een zachte lange e wordt ei: geel --> geil
Het Haags heeft ook een eigen sjibbolet. Dat is een zin die eigenlijk alleen correct uitgesproken kan worden door moedertaalsprekers. Het is dus een lakmoesproef om te zien of iemand een echte Hagenees is. De zin is:
Vèfduizuhd èzuhuh pèplèdinguh op ut Rèswèkse plèn.
Vijfduizend ijzeren pijpleidingen op het Rijswijkse plein.
Een andere, kortere sjibbolet is het befaamde braudje é met uí (broodje ei met ui). |
Verspreiding
Niet overal in Den Haag wordt Haags gesproken. Op het Binnenhof en binnen de verschillende ministeries zul je geen woord Haags horen. Misschien in de toekomst wel, als Henk Bres na de gemeenteraad ineens ambities krijgt om iets in de landelijke politiek te gaan doen.
De Haagse wijken waar je Haags hoort zijn o.a. Leyenburg, Rustenbrug/Oostbroek, Laakkwartier, Waldeck, Houtwijk, Kraayenstein, Loosduinen, Morgenstond, Bouwlust, Vrederust, Zuiderpark en Moerwijk.
Ook buiten Den Haag kun je het Haagse dialect horen. Bijvoorbeeld in Rijswijk en Voorburg, twee steden die grenzen aan Den Haag. Zoetermeer was tot halverwege de 20e eeuw een dorp. Tot men besloot dat Zoetermeer een groeikern moest worden om de bevolkingsgroei van Den Haag op te vangen, zoals Almere de groei van Amsterdam moest opvangen. Inmiddels wonen in Zoetermeer meer dan 120.000 mensen, waarvan velen Haagse wortels hebben. Daardoor spreekt een deel van de Zoetermeerse bevolking ook Haags.
Scheveningen heeft een eigen dialect dat afwijkt van het Haagse dialect. Maar ook in Scheveningen wordt door sommigen Haags gesproken. Ook hoor je er overgangsdialect, taalgebruik dat half Schevenings is en half Haags. |
|
|
|
|
